Un Viaje al Corazón del Latín

Sumérgete en este resumen conciso de la gramática latina. Ideal para estudiantes, profesores y amantes de las lenguas clásicas. Explora los fundamentos y desbloquea la belleza de esta lengua ancestral. Embárcate en este viaje lingüístico con Reflexiones.

GRAMÁTICA LATINA — RESUMEN TOTAL Y EXTENSO

(Síntesis exhaustiva de toda la lengua.)

1) FONÉTICA Y ORTOGRAFÍA

Alfabeto

  • 23 letras romanas clásicas (sin J, U, W).

  • U/V se distinguió gráficamente más tarde.

Cantidad vocálica

  • Vocales largas y breves (fundamentales para métrica y acentuación).

  • Vocales: a, e, i, o, u, y (voc. griega).

Diptongos

  • ae, oe, au, eu, ei, ui.

Acentuación

  • Palabras de 2 sílabas → acento en la primera.

  • 3 o más sílabas → penúltima si es larga, antepenúltima si es breve.

2) MORFOLOGÍA NOMINAL

El latín distingue caso, número y género.

2.1. GENERO

  • Masculino

  • Femenino

  • Neutro (neutra plural en -a)

2.2. NÚMERO

  • Singular

  • Plural

2.3. CASOS (6 funcionales, 7 incluyendo vocativo)

  1. Nominativo → sujeto / atributo

  2. Vocativo → llamada

  3. Acusativo → objeto directo / complementos

  4. Genitivo → posesión / especificación

  5. Dativo → objeto indirecto / interés

  6. Ablativo → complemento circunstancial (instrumento, causa, modo, compañía, lugar, tiempo…)

  7. Locativo (resto de la lengua antigua) → en nombres de ciudades, pequeñas islas y palabras como domi (en casa).

2.4. DECLINACIONES (5)

1ª declinación (-a, fem.): puella, puellae

2ª declinación (-us, -um, masc./neutro): dominus, templum

3ª declinación (consonántica / mixta): rex, regis; civis, civis

4ª declinación (-us, masc.): manus, portus

5ª declinación (-es, fem.): dies, res

2.5. ADJETIVOS

Tres clases principales:

  1. 1ª y 2ª declinación: bonus, bona, bonum

  2. 3ª declinación de 1 terminación: ingens

  3. 3ª declinación de 2 terminaciones: fortis, forte

Grados del adjetivo

  • Comparativo: -ior / -ius

  • Superlativo: -issimus, -a, -um

    Especiales: optimus, pessimus, maximus, minimus

2.6. PRONOMBRES

  • Personales: ego, tu, nos, vos

  • Demostrativos: hic, iste, ille; is

  • Relativos: qui, quae, quod

  • Interrogativos: quis?, quid?

  • Indefinidos: aliquis, quidam, nemo…

  • Recíproco: inter se

  • Reflexivo: sui, sibi, se; suus, -a, -um

3) MORFOLOGÍA VERBAL

El sistema verbal latino combina tiempo, aspecto, modo, voz, persona y número.

3.1. CONJUGACIONES (4)

  1. Primera: -āre → laudare

  2. Segunda: -ēre → monēre

  3. Tercera: -ere → regere

  4. Cuarta: -īre → audīre

3.2. MODOS

  • Indicativo

  • Subjuntivo

  • Imperativo

  • Infinitivo

  • Participios

  • Gerundio

  • Gerundivo

  • Supino

3.3. TIEMPOS VERBALES

Indicativo

  • Presente

  • Imperfecto

  • Futuro

  • Pretérito perfecto

  • Pretérito pluscuamperfecto

  • Futuro perfecto

Subjuntivo

  • Presente

  • Imperfecto

  • Perfecto

  • Pluscuamperfecto

Formas no personales

  • Participio de presente: amans

  • Participio perfecto pasivo: amatus

  • Gerundio: amandi

  • Gerundivo: amandus

  • Supino: amatum, amatu

3.4. VOCES

  • Activa

  • Pasiva

    • Analítica: amatus sum

    • Sintética: amor, amaris…

3.5. PERÍFRASIS IMPORTANTES

  • Futuro perifrástico activo: amaturus sum

  • Obligación: gerundivo + “esse”

    Ej.: liber legendus est = “el libro debe leerse”

4) SINTAXIS LATINA

4.1. ORDEN DE PALABRAS

  • Orden flexible gracias a casos: (S) — O — V final preferente.

  • Énfasis → posición inicial.

4.2. FUNCIÓN DE LOS CASOS

Nominativo

  • Sujeto, atributo.

Acusativo

  • CD

  • Complementos: lugar a donde (ad + acc.), tiempo, extensión, sujeto de infinitivo.

Genitivo

  • Posesión: liber pueri

  • Partitivo: pars exercitus

  • Memoria, sentimiento: memor patriae

Dativo

  • Indirecto

  • Dativo posesivo: est mihi liber = “tengo un libro”

  • Final / interés

Ablativo

  • Complemento circunstancial:

    • instrumento (gladio)

    • causa

    • modo

    • compañía

    • agente (ab + abl. en pasivas)

    • lugar donde

    • tiempo

    • comparación sin “quam”

  • Ablativo absoluto: hoste victo = “derrotado el enemigo”

Vocativo

  • Llamada: serve! = “¡oh esclavo!”

Locativo

  • Romae, domi = “en Roma”, “en casa”

4.3. ORACIONES SUBORDINADAS

Sustantivas

  • Acusativo + infinitivo: dico te venire

  • ut / ne + subjuntivo

  • quod + indicativo (estilo tardío)

Adjetivas (de relativo)

  • qui, quae, quod

  • Valor causal, final, concesivo…

Adverbiales

  • Finales: ut + subj.

  • Temporales: cum, dum, ubi

  • Causales: quod, quia, quoniam

  • Consecutivas: ut + subj.

  • Concesivas: quamquam, cum + subj.

  • Condicionales: si, nisi, sin

  • Comparativas: quam, quasi, tamquam

Temporales con cum

  • cum narrativum → subjuntivo

  • cum temporale → indicativo

4.4. SUBJUNTIVO LATINO

Usos esenciales:

  • En subordinadas (finales, concesivas, consecutivas…).

  • En principales:

    • exhortación: vivamus!

    • potencial: fortasse veniat

    • desiderativo: utinam veniat!

    • dubitativo: quid faciam?

4.5. CONCORDANCIAS

  • Las más importantes:

    • sujeto–verbo

    • relativo–antecedente

    • adjetivo–nombre

    • participio–nombre

5) CARACTERÍSTICAS DEL ESTILO LATINO

  • Alta densidad de participios.

  • Uso extensivo de ablativo absoluto.

  • Subordinación con subjuntivo.

  • Orden libre según estilo y retórica.

  • Uso de infinitivo como subordinada.

  • Expresiones de obligación con gerundivo.

  • Elipsis frecuentes.

6) RESUMEN SUPERCONDENSADO

  1. Tres géneros; seis casos funcionales; cinco declinaciones.

  2. Sistema verbal con aspecto, tiempo y modo extremadamente rico.

  3. Subjuntivo esencial en subordinación.

  4. Oración flexiva con orden libre pero tendencia a verbo final.

  5. Infinitivo, participios y gerundivo son estructuras claves.

  6. Posee numerosos valores idiomáticos del ablativo.

  7. Permite construcciones complejas gracias al sistema casual.

Vocabulario y ejemplos