Gramática gallega al alcance de tu mano
Bienvenido al resumen de gramática gallega. Este espacio está pensado para estudiantes, profesores y cualquier persona con curiosidad por la lengua gallega. Explora los fundamentos y descubre la belleza de este idioma. Sumérgete en la gramática y comienza tu viaje de aprendizaje.

RESUMEN COMPLETO DE LA GRAMÁTICA GALLEGA
-
FONÉTICA Y FONOLOGÍA
1.1 Vocales
El gallego posee 7 vocales orales:
a, e, ɛ, i, o, ɔ, u
-
Opuestos /e–ɛ/ y /o–ɔ/ (timbre abierto/cerrado) en sílaba tónica.
-
En sílaba átona tienden a cerrarse: e, o → i, u según dialectos.
1.2 Consonantes destacadas
-
Gheada (dialectal): /g/ → /h/ aspirada: gato → hato.
-
Seseo (dialectal): /θ/ → /s/.
-
Yeísmo casi general: /ʎ/ → /ʝ/.
-
Nasalización de vocales en contacto con nasal.
1.3 Acento
-
Palabras agudas, llanas y esdrújulas como en español.
-
Acento gráfico obligatorio en:
-
Agudas terminadas en -a, -e, -o, -as, -es, -os (café, tamén.)
-
Ditongos crecientes o hiatos (baía, país).
-
-
MORFOLOGÍA
2.1 Artículo
-
Determinados: o, a, os, as.
-
Indeterminados: un, unha, uns, unhas.
-
Contracciones obligatorias con preposiciones:
-
a + o = ao, a + a = á
-
de + o = do, de + a = da
-
en + o = no, en + a = na
-
por + o = polo, por + a = pola, etc.
-
2.2 Sustantivo
-
Género: masculino/femenino.
-
Formación del plural:
-
Vocal final → +s (casa → casas)
-
-n → -ns (pan → pans)
-
-l → -is (animal → animais)
-
-il → -ís (fácil → fáciles1 → difíciles?)
-
Agudas terminadas en -r/-z → +es (flor → flores; rapaz → rapaces)
-
2.3 Adjetivo
-
Concordancia en género y número.
-
Plurales iguales que los sustantivos (-is, -s, -es).
-
Grados:
-
Comparativo: máis… ca, menos… ca, tan… como.
-
Superlativo: moi, muitísimo, o máis...
-
2.4 Pronombres
Personales tónicos
-
Eu, ti, el/ela, nós, vós, eles/elas.
Átonos (clíticos)
-
me, che, lle, nos, vos, lles.
-
Directos: me, te, o/a, nos, vos, os/as.
-
Orden: proclítico (antes del verbo) o enclítico (pospuesto) → dicirche, dímelo, voullo dar.
Invariantes típicos:
-
lle / lles funciona para CI independientemente del género.
Demostrativos:
-
este, ese, aquel (con variantes femeninas y plurales).
-
3 grados de deixis.
Posessivos:
-
meu, teu, seu, noso, voso (+ femeninos y plurales).
-
Posposición frecuente: a miña lingua → a lingua miña (enfático).
2.5 Adverbios
-
De modo: -mente → rápidamente.
-
Lugar: aquí, aí, alí.
-
Tiempo: hoxe, mañá, sempre, nunca.
2.6 Preposiciones fundamentales
a, ante, baixo, cabo, con, contra, de, dende, en, entre, para, por, sen, sobre, tras.
-
Contracciones obligatorias: do, da, no, na, polo, pola…
-
VERBOS
3.1 Conjugaciones
Tres terminaciones infinitivas:
-ar, -er, -ir
Ej.: falar, comer, vivir.
3.2 Formas personales
Indicativo
-
Presente: falo, falas…
-
Copretérito (imperfecto): falaba, comía, vivía.
-
Pretérito perfecto simple: falei, comín, vivín.
-
Futuro: falarei.
-
Condicional: falaría.
Subxuntivo
-
Presente: fale, fales…
-
Imperfecto: dos tipos → falase / falara.
Imperativo
-
Afirmativo: fala ti, fale vostede, falade vós.
-
Negativo usa subxuntivo: non fales!
3.3 Formas no personales
-
Infinitivo simple: falar.
-
Infinitivo conjugado (rasgo característico del gallego):
-
para eu falar, para ti falares, para eles falaren.
-
-
Gerundio: falando.
-
Participio: falado.
3.4 Verbos irregulares
-
ser, estar, ter, haber, ir, poder, dicir, traer, poñer, querer, saber, facer, vir…
Ejemplo ser:
-
Presente: son, es, é, somos, sodes, son.
-
Pretérito: fun, fuches, foi…
-
SINTAXE
4.1 Orden básico
SVO, pero flexible por topicalización:
-
O rapaz comeu a mazá.
-
A mazá comeuna o rapaz.
4.2 Colocación de pronombres átonos
-
Proclítico tras negación, conjunciones, adverbios: non me di, xa me contou.
-
Enclítico con infinitivo, gerundio, imperativo afirmativo:
-
dicirlle, dicíndolle, dille.
-
4.3 Negación
Partícula non:
-
Non vou.
-
Doble negación aceptada: Non vin a ninguén.
4.4 Preposición obligatoria con complemento directo de persona
-
Igual que en español: Vin a María.
4.5 Infinitivo conjugado en subordinadas
Frecuentísimo:
-
Antes de nós chegarmos…
-
Para eu facer isto…
4.6 Oraciones de relativo
Pronombres: que, quen, cal, o que, a que, onde.
-
A persoa que vin.
-
O que dixeches é verdade.
-
ORTOGRAFÍA
5.1 Características distintivas
-
x = /ʃ/ → xente, caixa.
-
j, g(e/i) = /ʒ/ → xornal/jornal (según normativa), lixeira.
-
nh = /ɲ/ → mañá, España.
-
lh = /ʎ/ (normativo, aunque poco usado oralmente).
-
ch = /tʃ/ → chave.
-
gu/gü igual que en español.
5.2 Acentuación propia
-
Hiatos marcados: país, baía.
-
Graves en -n pueden llevar tilde si son hiato: aínda.
5.3 Normativa
-
Normas oficiais da Real Academia Galega (RAG-INL).
-
Variante reintegracionista (no oficial) aproxima al portugués.
-
LEXICOGRAFÍA Y RASGOS DE VOCABULARIO
6.1 Influencias
-
Latín → base principal.
-
Portugués → gran afinidad.
-
Castellano → préstamos frecuentes.
-
Celta → restos en topónimos y léxico.
6.2 Rasgos léxicos distintivos
-
rua (calle), carballo (roble), cousa (cosa), neno (niño), fogar (hogar).
-
Verbos muy productivos: botar, coller, levar, deixar.
-
VARIEDADES DIALECTALES
7.1 Bloques principales
-
Occidental: seseo, gheada más extendida.
-
Central: estándar fonético.
-
Oriental: reducción vocálica, influencias astur-leonesas.
7.2 Rasgos
-
Seseo: casa /ˈkasa/.
-
Gheada: gato /ˈhato/.
-
Diferencias en uso de infinitivo conjugado y pronombres.
-
PECULIARIDADES CLAVE QUE DIFERENCIAN EL GALLEGO DEL ESPAÑOL
-
Infinitivo conjugado: para eu facer.
-
Mayor riqueza de contracciones preposicionales.
-
Oposición fonológica e/ɛ y o/ɔ.
-
Uso frecuente de enclisis: dicirme, falarlle.
-
Fonemas /ʃ/ (x) y /ʒ/ (j).
-
Supervivencia de estructuras portuguesas (léxico, pronombres).